Tư tưởng Thiền Kasina trong Kinh A Di Đà

Cùng chuyên mục:
>> Sự cảm ứng và thành tựu khi chuyên trì niệm Phật
>> Thế giới Hoa Nghiêm và hiệu ứng Con Bướm
>> Trẻ Ra Già Chậm, Nhờ Thiền (Meditation may slow aging)
----------
TT. Thích Tâm Đức
Hiện nay phong trào Niệm danh hiệu A Di Đà Phật trong giới Phật giáo đang ngày tràn lan nhằm giúp người niệm sau khi chết được vãng sanh vào Thế giới Phương tây Cực lạc của Phật A Di Đà, hay nói cách khác Cầu nguyện Tha lực (A Di Đà Phật) cứu linh hồn mình vào thế giới của Ngài sau khi chết. Vậy, ý nghĩa của Niệm Phật A Di Đà ấy như thế nào? Tự lực (sức mạnh của mình) là chính hay Tha lực (sức mạnh của người khác) là chính? Mình đang tu cái Nhân hay tu cái Quả? Cảnh giới Cực lạc ấy ở đâu?

Về mặt lịch sử, Phật giáo trải qua 3 giai đoạn chính: 1) Phật giáo Nguyên thủy (Theravada – Từ Phật Thích Ca đến khoảng 100 năm sau khi Ngài nhập diệt, vào khoảng Đại hội kiết tập kinh điển lần thứ hai), 2) Phật giáo Bộ phái hay Tiểu thừa (Hinayana – Từ Đại hội kiết tập kinh điển lần thứ hai trở đi), và 3) Phật giáo Đại thừa (Mahayana – Từ khoảng Thế kỷ I Công nguyên trở đi).

Theo GS. Kimura Taiken (Nhật Bản)[i], tư tưởng Đại thừa đã nảy mầm từ Nguyên thủy Phật giáo[ii], bất luận kinh điển nào cũng đều lấy hiện thế làm trung tâm, hoặc lấy hiện thế làm điểm xuất phát[iii]. Đức Phật Thích Ca cũng đã nói rằng, Pháp của ta là thiết thực hiện tại, đến để mà thấy, đến để chứng... Cho thấy, để hiểu rõ được ý nghĩa Niệm Phật trong kinh A Di Đà (thuộc Phật giáo Đại thừa) chúng ta cần phải tham khảo những pháp tu liên hệ, tương tự bên Phật giáo Nguyên thủy (kinh tạng Pali).

Trong Phật giáo Nguyên thủy có Những phương pháp tu Thiền Kasiṇa. Vậy chúng là gì?
Kasiṇa là những Vật được dùng làm đối tượng thiền quán. Có 10 loại đối tượng được đề cập trong Kinh tạng Pali[iv]:

Những kasiṇa này là những dĩa được tô màu có thuộc tính, kích thước khác nhau. Chẳng hạn, kasiṇa làm bằng đất sét màu nâu được làm bằng cách trét đất hay đất sét (hay một thứ khác có màu và chất liệu tương tự) trên một miếng vải bạt hay vật liệu khác.

Thiền kasiṇa là một loại Thiền Chỉ (được biết theo những tên gọi khác nhau như Samatha, dhyana, jhana), được nhằm làm ổn định tâm thức của hành giả và tạo ra một nền tảng cho sự thực tập xa hơn trong thiền. Trong những giai đoạn đầu của thiền kasiṇa, một đối tượng vật chất được sử dụng làm đối tượng thiền, được chú tâm bởi hành giả cho đến hình ảnh thị giác của những hình thức đối tượng trong tâm của hành giả. Trong những cấp độ cao hơn của Thiền kasiṇa chỉ một tâm ảnh kasiṇa được dùng làm đối tượng thiền. Khác với hơi thở, truyền thống Phật giáo chỉ ra rằng một số đối tượng kasiṇa không thích hợp cho những cấp độ cao hơn của thiền, cũng như không thích hợp cho Thiền Quán (Vipassana).

Mười kasiṇa trên là một phần của 40 kammatthana: những đối tượng thiền. Chúng được Buddhaghosa mô tả chi tiết trong phần thiền của Visuddhimagga (Thanh tịnh đạo luận).[v] Một khảo sát những kỹ thuật thiền ở Anh Quốc cho thấy rằng, có khoảng 3% cho thiền kasiṇa vật chất thôi nhưng đến 15% nếu bao gồm cả những người thực hành thiền kasiṇa “Siêu thế” như thiền Dhammakaya (Pháp thần) trong tổng số thiền giả.[vi]

Đối tượng thiền kasiṇa có đường kính bằng 1 gang tay của hành giả + 2cm và đặt cách xa mắt từ 40cm đến 60cm.
Mặc dầu hành thiền kasiṇa có liên hệ với truyền thống Theravada (Nam tông) nhưng dường như nó cũng được biết nhiều trong nhiều trường phái khác nhau ở Ấn Độ một thời kỳ. Asanga[vii] (Vô Trước) có đề cập kasiṇa trong chương Samāhitabhūmi (Tĩnh tâm và thấy sự vật như thật) trong quyển Yogācārabhūmi (Du già sư địa luận) của ông ta[viii].

Tiếp theo, chúng ta thầy gì trong Kinh A Di Đà?
Trong Kinh A Di Đà có một đoạn rất quan trọng như sau:
“Xá Lợi Phất, nhược hữu thiện nam tử, thiện nữ nhân văn thuyết A Di Đà Phật, chấp trì danh hiệu. Nhược nhất nhật, nhược nhị nhật, nhược tam nhật, nhược tứ nhật, nhược ngũ nhật, nhược lục nhật, nhược thất nhật Nhất tâm bất loạn; Kỳ nhân lâm mạng chung thời A Di Đà Phật dữ chư thánh chúng hiện tại kỳ tiền thị nhân chung thời tức đắc vãng sanh A Di Đà Phật cực lạc quốc độ”.
Tạm dịch:
“Này Xá Lợi Phất, nếu có thiện nam tín nữ nào nghe nói A Di Đà Phật rồi Chấp trì danh hiệu ấy, cho đến một ngày, hai ngày, ba ngày, bốn ngày, năm ngày, sáu ngày, cho đến bảy ngày mà Nhất tâm bất loạn thì người ấy khi chết Đức Phật A Di Đà cùng các thánh tăng hiện ra trước người ấy và người ấy liền được sanh vào cảnh giới cực lạc của Ngài”.
Phân tích đoạn kinh trên, ta thấy có hai phần: Nhân = Này Xá Lợi Phất...Nhất tâm bất loạn; Quả = thì người ấy...được sanh vào cảnh giới cực lạc của Ngài.
Phân tích Nhân: Chấp trì danh hiệu A Di Đà Phật liên tục cho đến Nhất tâm bất loạn thì đây chính là Thiền. Vì sao? Vì Chấp trì = Kiên trì hay Chăm chú (đến một đối tượng và đối tượng ở đây là Danh hiệu A Di Đà Phật); Danh hiệu A Di Đà Phật trong chữ Phạn là Amitābha (nghĩa là Vô lượng quang hay Vô lượng ánh sáng). Như vậy Chấp trì danh hiệu A Di Đà Phật = Chăm chú đến Vô lượng ánh sáng = Thiền trên đối tượng Ánh sáng (āloka kasiṇa) cho đến chuyên chú không loạn động.

Phân tích Quả: Cảnh giới cực lạc của Phật A Di Đà chỉ là một biểu tượng không thể chỉ bày được[ix]. Vì ngay trong Kinh A Di Đà cho biết ngoài Phật A Di Đà còn có vô số các Đức Phật khác: Phương Đông có A Súc Bệ Phật và vô số Đức Phật khác; Phương Nam có Nhật Nguyệt Đăng Phật và vô số Đức Phật khác; Phương Nam có Vô Lượng Quang Phật (=Amitābha = A Di Đà Phật) và vô số Đức Phật khác; Phương Bắc có Diệm Kiến Phật và vô số Đức Phật khác. Phật đâu mà nhiều thế! Sô lượng Phật nhiều vô số như vậy là để khích lệ chúng sanh tu tập. Trong Kinh Pháp Hoa cũng ám chỉ ý này: Sau khi Phật diệt độ, những người cúng dường tháp miếu; nhóm cát thành tháp, tượng; vẽ; ca; ngâm khen; lễ lạy; chấp tay; cúi đầu; một tiếng xưng Nam mô Phật đều đã thành Phật đạo[x].

Vậy thì Chỉ có một cảnh giới giải thoát hay có nhiều cảnh giới giải thoát? – Cứu cánh giải thoát chỉ có Một, dành cho người: không tham, không sân, không si, không ái, không chấp thủ, có trí tuệ, không thuận ứng – không nghịch ứng và không ưa thích hí luận.[xi] Và một vị đã giải thoát thì không để lại dấu vết[xii]. Và cảnh giới giải thoát (hay cảnh giới của một vị Phật) hiện đang ở đâu? – Không thể chỉ được (ví như ngọn lửa cháy khi cạn hết dầu ngọn lửa tắt, vậy nó đi đâu?)[xiii]!

Về mối quan hệ giữa người chết với sự hộ niệm hay cầu nguyện thì như thê nào? Ta có thể nghe lời Phật Thích Ca như sau:
“Người chết đi đâu? Do nghiệp hay do cầu nguyện? - Người sát sanh, trộm cắp, tà dâm, tham, sân, tà kiến sau khi chết dù có đám đông cầu nguyện mong cho sinh lên Thiên giới vẫn bị sanh vào Địa ngục.[xiv]”
Đức Phật Thích Ca còn minh họa bằng hình ảnh về tác dụng của nghiệp thiện – ác qua ví dụ chiếc lá và hòn sỏi khi được ném xuống nước. Lá nhẹ cho dù có người cầu nguyện cho nó chìm xuống nhưng nó vẫn nổi. Ngược lại, hòn đá nặng chìm xuống nước cho dù có người cầu nguyện cho nó nổi lên nhưng nó vẫn chìm. Tuy nhiên, Ngài cũng chỉ ra Con đường giải thoát cho những người làm ác, bất thiện bằng cách Tự họ phải nỗ lực làm điều thiện nhiều thì vẫn có thể được sanh vào cảnh giới an lành[xv].

Đức Phật Thích Ca chỉ dạy các đệ tử phải luôn chú ý sống với (cái nhân) hiện tại và sau đây chỉ là một vài pháp môn tu tập đó:

“Quá khứ không truy tìm,
Tương lai không ước vọng,
Quá khư đã đoạn tận,
Tương lai lại chưa đến,
Chỉ có pháp hiện tại,
Tuệ quán chính ở đây,
Không động không rung chuyển,
Hôm nay nhiệt tâm làm,
Ai biết chết ngày mai,
Không ai điều đình được,
Với đại quân thần chết,
Trú như vậy nhiệt tâm,
Đêm ngày không mỏi mệt,
Xứng gọi Nhất dạ hiền.”

Đức Phật Thích Ca cảnh giác người học Phật rằng, ví như một đoàn người mù, người đi đầu mù và những người kế tiếp nối đuôi nhau cũng mù.
Các vị Tổ (thuộc Đại thừa Phật giáo) cũng cảnh giác người học Phật rằng, y kinh diễn nghĩa tam thế Phật oan, ly kinh nhất tự đồng ma thuyết. Như vậy, có những lúc mình phải hiểu kinh theo nghĩa bóng; nếu không sẽ sai lầm, dẫn đến mê tín, hoang tưởng. Ví dụ: Trong Kinh Pháp Hoa, Bồ tát Nhất Thiết Chúng Sanh Hỷ Kiến sau khi nghe Đức Phật Nhật Nguyệt Tịnh Minh Đức thuyết pháp xong đã tự đốt thân mình để cúng dường Đức Phật, sau đó được sanh về cõi Phật đó![xx] Và trong thực tế đã có những người bắt chước vị Bồ tát ấy rồi tự đốt mình để được vãng sanh về cảnh giới Phật! Nhưng ý của Kinh là Đốt thân có nghĩa là Phá trừ chấp ngã; Chúng sanh vì chấp ngã mà phát sanh tham, sân, si làm hại mình, hại người.

NHẬN XÉT:

 
Phật tử chúng ta may mắn được sanh ra làm người, may mắn được gặp Phật (được đến chùa), nay cần thiết phải hiểu Phật pháp cho đúng. Có vậy mới giúp chúng ta đi hay tu tập đúng hướng theo lộ trình Phật chế: Giới – Định – Tuệ - Giải thoát – Giải thoát tri kiến.
Và nhớ là Cuộc đời con người rất ngắn ngủi!

---

---o0o---
Sau đây là một vài hình ảnh về Thiền kasiṇa